• 1 Vokal virun 1 Konsonant ass laang


• sizen - Biren - tuten - hurelen - molen - Nolen - blosen – Ham – kal - Bal

• 1 Vokal virun 2 Konsonanten (oder méi) ass kuerz


• richteg - Dusch – kuschen – Kascht – Ball – Hamm (d'Uertschaft Hamm)

Dat gëllt och elo fir d'Verbformen alleguer, déi sech nom lëtzebuergesche Stack (Infinitiv) riichten an net nom däitschen:

• ginn/gëff, sinn, hunn, gëtt, ass, hutt… falen/fält, gëllen/gëllt, fannen/fënnt

• 2 Vokale virun 2 Konsonanten (oder méi) gi laang geschwat … anescht gedréint: virun 2 oder méi Konsonante muss de laang geschwate Vokal duebel geschriwwe ginn, soss gëtt e kuerz gelies!
  
  • 
    laang: riicht - diichten - Duuscht – Kuuscht – Haascht – laanscht - Aarbecht
  
  
  • 
    kuerz: richt- dicht- Dusch - kusch
  
  

De laang geschwaten e (Breedewee, Feierdeeg, deelen) ass ëmmer duebel, och wa just 1 Konsonant hannendru kënnt, an och, wa vir- oder hannendrun en ë kënnt (leeën, gëeelzt…).

• Den Hond kuscht fir eng Kuuscht. No der Dusch hat ech Duuscht.


• Dee Gaascht bascht vu Gascht. D'Moss moosst d'Strooss a roost.


• Batsch dee Baaschtert mat der Baatsch a mat der Kap op de Kapp.


• D'Fiiss an d'Giss leien am Schloff am Schlof.


• molen a gemoolt: Wann hanner engem laang geschwate Vokal nëmmen EE Konsonant kënnt, gëtt de Vokal nëmmen EEmol geschriwwen. Ech gi molen (EEN "o", well nëmmen EE Konsonant, den "l" hanner dem "o" kënnt); ech hu gemoolt (nom laang geschwaten "o" kommen zwéi Konsonanten ("lt") also muss de Vokal "o" duebel geschriwwe ginn.


• schafen, kafen; schaffen, Kaffi; si schaaft (elle crée), si schafft (elle travaille); hien huet Kaffi kaaft.

Bei zesummegesate Wierder behält all Deel seng Schreifweis:

• Al+stad, of+rappen, vir+liesen, Ur+grousspapp, Of+fall

Den "ei" gëtt wéi am Däitschen ausgeschwat:

• Weis eis eis Schleis!

D'Méizuel oder Ofleedunge vu verschiddene Wierder op "au" kréien "ai":

• Haus > Haiser; Maus > Maischen; haut > haiteg.

Déi typesch Duebellauter (Diphthongen a "Rutschlauter"), déi mir ze soen net am Däitschen oder Franséische fannen, dacks awer am Hollänneschen oder Engleschen, gi sou geschriwwen:

• 
  éi - féier déi béis Stéieren néierens séier


• 
  ou - grouss rout Rouse sinn zou


• 
  äi - gëff äis gläich wäisse Räis


• 
  äe - d'Päerd fäert d'Gäert an d'Mäert (awer net virun engem r eleng: Kärel, Pärel, Märel, Här, gär…)


• 
  ue - huel uewe lues Huewer, uerg fueren


• 
  ie - wien hieft hien am Hiem? ( den ie ass ni e "laangen i" ! )


• 
  ue - oe - ae: gi wéi 2 Buschtawe gelies, ni als däitschen ü-ö-ä, (just an Nimm): fuer am Joer Frae froen, wie liest uewen den Aen?

Den n (um Enn vun engem Wuert oder bannent engem zesummegesate Wuert) gëtt net geschriwwen, wann en net ausgeschwat gëtt. Den n bleift also just stoe virun i-u-e-o-a / n-d-t-z-h (Mierksaz: "Deng Tirett hält net zou!") oder engem Sazzeechen (dozou zielt och d'Klamer).
Beispiller: e grousse Borscht, en ale Jeeër, den Näid, mäin Drauwenzocker, säi kalen Drauwejus, den Tunnel, en Zockerbäcker

Oppassen op d'Ausnamen

• Bei Wierder op -ioun bleift den n ëmmer stoen.
  
  • Beispill: eng Millioun gewannen


• Den n bleift um Enn vu Wierder mat laang ausgeschwatem einfachen -n oder duebelen -nn.
  
  • Beispiller: de Kapitän jäizt, dem Krounprënz seng Zänn wackelen, dënn Leit, de Mann schafft, mä: ech ka Recht hunn, well ech si schéin


• Den n bleift och bei weibleche Forme vu Beruffsbezeechnungen op -in.
  
  • Beispiller: d'Affekotin plädéiert, eis Mataarbechterin seet


• Den n bleift um Enn vun engem Numm
  
  • Beispiller: Den Här Bollen geet. A Kolumbien bléien d'Liljen. Zu Bierden reent et nees.

• Sou bezeechne mer une ville, eine Stadt.
  

Deemno gëtt et d'Stad Esch, d'Stad Ettelbréck, d'Stad Berlin asw.

• D'Stad Lëtzebuerg heescht och einfach d'Stad (mat bestëmmtem Artikel).

• Déi geographesch Bezeechnungen op -er gi groussgeschriwwen:
  

Déi Escher Leit, déi Diddelenger Schmelz, de Stater Gemengerot, de Lëtzebuerger Béier asw.

• D'Bezeechnung Stater (ëmmer groussgeschriwwen) bezitt sech nëmmen op d'Stad Lëtzebuerg.
  

Mir kennen den Escher an de Stater Conservatoire. Et gëtt de Stater Theater an den Escher Stadtheater.

• Dat ass de lëtzebuergeschen Ausdrock fir urbain, städtisch.


• Adjektivesch Ofleedungen op -(e)sch, -haft asw. gi klenggeschriwwen:
  

franséische Wäin, lëtzebuergesche Wäin, schmäerzhaft Wierder, städtesch Bussen...

D'Stad Esch stellt hiren neie städteschen Informatiounssystem vir. Déi
städtesch Bibliothéik vun Ettelbréck gëtt vun der Ettelbrécker Bibliothéik a.s.b.l. gedroen. De städtesche Musée Simeonstift vun Tréier.

• Sou bezeechne mer l'État, der Staat.
  

Deemno gëtt et och de Staatsrot, d'Vereenegt Staate vun Amerika, de Staat Alaska...

• D'Adjektiv, dat sech op de Staat bezitt ass staatlech.
  

Den ë steet ëmmer amplaz vum kuerz betounten däitschen ö.
Ausnamen: Artikelen (den, dem), d'Firwuert (Pronomen) vun der 3. Persoun (em, en, es, et), an, wichteg: d'Wiertchen net:

• D'gëlle Pëlle wëllen net ëmmer erëm nëmme mëll Ënnen


• De Joss gëtt dem Dëmm es… gëff em fënnef Stëmmen


• Rëmeleng (den 1. "ë" ass betount, den 2. net)

Den é steet nëmmen a kuerze betounte Silben:

• Mécken, Réck, bécken, Béchs, Geléng, kéng… déi Échel mécht dat dréchen

Ausnam: Possessivpronomen (meng, deng, seng).
Kuckt d'Uertschaftsnimm: ass d'Silb betount, kënnt "é", soss "e":

• Diddeleng, Téiteng, Leideleng…; mä: Lénger, Réngel...

Oppassen: mir hu keen "è" (eleng, reng, Bengel), ausser wann d'Wuert aus dem Franséischen iwwerholl gëtt, da bleift den "è" stoen:

• Barrière, Carrière, Crème, Excès, Pièce-montée, Progrès,...

Den c mat Cédille (ç) gëtt et, grad wéi den Accent circonflexe ("Hittchen" - ^), nëmme bei deene Wierder, déi onverännert aus dem Franséischen iwwerholl goufen: Garçon, Bâtonnier, Boîte, Côte, Gêne, (mä:genéieren), Piqûre,...

E puer Ausname gëtt et do, wou et datselwecht Wuert am Däitsche gëtt, an do keen Hittchen am Gebrauch ass: Diplom, Hotel, Theater,...

De Schlusskonsonant d-t-b-p-f-w riicht sech nom däitsche Schrëftbild, och wann dee Konsonant am Lëtzebuergesche beim Verlängeren net betount ausgeschwat gëtt (e Brot/broden):

• Doud/dout (Tod/tot), Heed (Heide), Rad/Rat (Rad/Ratte), gutt (gut), Brout (Brot), rout (rot), Blat (Blatt), Stëbs (Staub), Kriibs (Krebs), Ribb (Rübe), Rëpp (Rippe), Lëpps (Lippe), Bréif (Brief), déif (tief), Léiw (Löwe)…

Ass keng sou Ofleedung méiglech, da gëtt den haarde Konsonant (t-p-f) geholl.

Banne bleift de "g" nom däitsche Schrëftbild stoen:

• méiglech, Bierger, Buergen, Vugel, Spigel…

De "g" bleift och normalerweis um Enn wéi am Däitschen; just wann d'Silb kuerz a betount ass, schreiwe mir den "ch":

• am Krich war genuch Luch a Bedruch am Zuch.

De v oder f als Ufanksbuschtaf steet nom däitsche Schrëftbild:

• Fëll déi viischt (vordere) Fläsche voll, awer net déi fir (für) vir (vorne).


• Fir vir bäi ze si beim Virverkaf vun den Ticketen, muss ee fréi u sinn.

Et gëtt bei der Schreifweis keen Ënnerscheed (méi) gemaach, ob de "j" als Reiflaut (wéi a "Jicken") oder "mouilléiert" (wéi a "jo") ausgeschwat gëtt. De "jh", wéi et e fréier gouf, existéiert just nach bei vereenzelten Eegennimm (z. B. beim Jhemp Hoscheit).

Déi Wierder, déi aus dem Däitschen, Franséischen, Engleschen oder Italieneschen iwwerholl gi sinn, a sou geschwat bleiwen, ginn normalerweis och sou wéi an der Originalsprooch geschriwwen.

Mir hale bei griichesch-laténgesch a romanesche (franséische) Wierder hiert "Gesiicht" bäi: Geographie – Comité – Chouer – Chrëschtdag – Courage – Cours – Computer…

Ausser bei Wierder, déi am Däitsche scho geännert goufen: Foto - Elefant - Telefon

Oppassen op d'Schreifweis vun agebiergerte Wierder: Tëlee - Vëlo !

De franséische Pluriel op "s", "es" an "x" fält ewech, a gëtt ersat duerch d'Méizuelendungen "en" oder "er".

• en Accident --> Accidenter

Net ausgeschwat Schlusskonsonante bleiwen:

• e Bord --> Borden (ausgeschwat:"Boren")


• e Camion --> Camionen

Oppassen op d'Eifeler Regel: Camione flécken

• eng Cour, zwou Couren (Häff)


• ee Cours, zwéi Coursen (Léiergäng)


• eng Course, zwou Courssen (Sport) - kritt 2 "ss", well deen als schaarfen "s" ausgeschwat gëtt.

Bei zesummegesate Wierder komme Bindestrécher (an oft e Bindungs-S) dotëscht:

• Saumon-fumés-Schnittercher, Rond-points-Schëlter, Chargé-de-coursen, Projet-de-loien, Aide-soignanten (bei der weibl. Form: Aide-soignantën), Lieu-diten, Porte-clefsen, Maison-relaisen, ...

Den Apostroph (') steet wéi an anere Sproochen, fir een oder méi Buschtawen, déi ewechfalen a genee op där Plaz, wou s'ewechgelooss ginn:

• 't reent, 't ass d'Erna, 't huet se net méi all


• d'Gripp, d'meescht, d'Leit

Den 't gëtt ëmmer klenggeschriwwen och wann en am Ufank vun engem Saz steet.
Beispill:
Wéi war d'Wieder? 't war gutt.

Grouss a kleng, oder getrennt riicht sech nom däitsche Gebrauch!

Heiansdo gëtt en "s" oder "n" ausgeschwat, deen "am Fong" net zum Wuert gehéiert, mä just déngt, fir d'Wuert besser auszeschwätzen. Dës Liaisouns-N-en oder -S-e ginn eenzel geschriwwen an net un d'Wuert virdrun ugehaangen:

• Ob s de n e wëlls oder net: wann s de n e kriss, dann hues d'en!


• Wann s de kënns...; Ier s de gees...